Nawracające afty u dziecka

Charakteryzuje je to, że dotyczą osób zdrowych, a swój początek zwykle mają w dzieciństwie i okresie dojrzewania, czyli między 9. a 19. rokiem życia. Częstość ich występowania wzrasta wraz z wiekiem.

Jaka jest przyczyna aft nawracających?

Na chwilę obecną etiologia RAS wciąż pozostaje nieznana. Uważa się, że znaczący udział może mieć predyspozycja genetyczna, zaburzenia immunologiczne, niedobory pokarmowe – zwłaszcza żelaza, witaminy B₁, B₂, B₆, B₁₂ i kwasu foliowego –oraz czynniki infekcyjne. Dodatkowo do owrzodzeń mogą predysponować: urazy w wyniku nieostrożnego szczotkowania zębów lub aparatów ortodontycznych, stres, nietolerancja pokarmowa lub wrażliwość na środki konserwujące zawarte w pożywieniu lub zmiany hormonalne.

Rodzaje aft nawracających

Afty dzielimy ze względu na wielkość, liczbę, lokalizację i czas gojenia na:

• afty Mikulicza,
• afty Suttona,
• afty opryszkopodobne.

Afty Mikulicza to afty małe, które osiągają średnicę do 1 cm. Zwykle występują jako pojedyncze zmiany i lokalizują się na błonie śluzowej wewnętrznej strony policzków i warg. Goją się w ciągu 1-14 dni, bez pozostawienia zmian.

Innym rodzajem są afty duże, czyli afty Suttona, które występują rzadziej, najczęściej na podniebieniu miękkim i łukach podniebienno-gardłowych. Są bardzo bolesne, osiągają duże rozmiary (nawet do 3 cm) i mogą goić się nawet kilka tygodni z pozostawieniem blizny.

Afty opryszczkopodobne stwierdza się u 10% chorych z RAS. Zmiany są liczne (nawet ok. 100), drobniejsze niż w innych postaciach RAS, o średnicy 1-2 mm. Mogą łączyć się ze sobą, tworząc nieregularne kształty. Występują w całej jamie ustnej, powodują trudności w mówieniu i przyjmowaniu pokarmów. Goją się w okresie 7-21 dni bez pozostawienia blizn. Nadżerki wykazują tendencję do nawrotów w okresach krótszych niż miesiąc.

Aft opryszczkopodobnych nie należy mylić z opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej. Choroba ta wywołana jest przez wirus opryszczki zwykłej typ 1. Rzadko pojawia się w pierwszych miesiącach życia dziecka z powodu nabytej biernej odporności od matki. Bezpośredni kontakt z wirusem ma charakter pierwotnego zakażenia i najczęściej dotyczy dzieci do 6. roku życia. W 80% przypadkach ma charakter bezobjawowy. Często nawraca, bo wirus HSV pozostaje ukryty w neuronach zwojów obwodowych, czuciowych nerwu trójdzielnego i lubi się reaktywować.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej rozwija się nagle, towarzyszy mu wysoka gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, powiększone węzły chłonne. Na zaczerwienionej błonie śluzowej (najczęściej warg, ale i policzków) tworzą się liczne pęcherzyki, wypełnione surowiczym płynem, które szybko pękają, łącząc się w rozlane nadżerki (powlekające się szybko szaro-żółtym nalotem włóknikowym). Zmiany są bardzo bolesne. Język jest obłożony, a na jego krawędziach oraz na spodniej części też są zauważalne pęcherzyki, a następnie nadżerki. Na granicy czerwieni wargowej i skóry po pęknięciu pęcherzyków powstają strupy. Zmiany mogą rozprzestrzenić się na gardło. Trzeba uważać, aby nie doszło do infekcji narządów płciowych, lecząc szybko i skutecznie zmiany w jamie ustnej.

Łagodne i ciężkie RAS

Ze względu na częstość nawrotów i czas gojenia wyróżnia się dwa stadia aft nawracających. Łagodne RAS goją się szybko, mają niewielką średnicę (do 5 mm), są umiarkowanie bolesne, a więc nie ograniczają w znacznym stopniu codziennego funkcjonowania, oraz występują od 3 do 6 razy w ciągu roku. Natomiast ciężkie RAS osiągają większe rozmiary (powyżej 5 mm), długo się goją, mogąc pozostawiać bliznę, oraz pojawiają się bardzo często – nawet kilka razy w miesiącu, zajmując nowe miejsca w jamie ustnej.

Jak leczyć RAS?

Przede wszystkim leczenie należy zacząć od wyeliminowania czynników predysponujących do występowania aft, takich jak: zła higiena jamy ustnej, stres, czynniki mechaniczne i fizyczne, podrażniające oraz uszkadzające błonę śluzową jamy ustnej. Warto sięgnąć po gotowe preparaty miejscowe z apteki, które wspomagają gojenie się zmiany i chronią przed bólem. Na przykład wyrób medyczny Anaftin umożliwia dopasowanie formy preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany w jamie ustnej. Forma w sprayu sprawdzi się w leczeniu aft położonych na tylnej części gardła, podniebieniu miękkim i trudno dostępnych częściach jamy ustnej. Żel – będzie idealny do leczenia pojedynczych, ograniczonych i łatwo dostępnych zmian. Gdy aft jest dużo i zlokalizowane są w różnych częściach jamy ustnej, wygodniejszą formą będzie płyn do płukania jamy ustnej, który to z łatwością pokryje wszystkie zmiany.

Poza tym dobrym sposobem może być płukanie jamy ustnej przy użyciu naparów z ziół np. nagietka lekarskiego, szałwii lekarskiej lub rumianku. Odradza się stosowanie środków na bazie alkoholu, które mogą podrażniać i zaostrzać bolesność owrzodzenia. Natomiast w przypadku ciężkiego RAS konieczne może być wdrożenie leczenia ogólnego np. przy użyciu glikokortykosteroidów, które odbywa się pod okiem i na zlecenie lekarza.

Źródła:

1. M. Nowak; Opieka farmaceutyczna; 5/2019 (05), str. 6-10
2. M. Szymczak-Paluch, E. Sieńko, S. Kłosek; Dermatologia po Dyplomie Medical Tribune; 3/ 2017; str. 13-19
3. M. Nowak; Świat medycyny i farmacji; 3 (190) 2017
4. M. Pawlik; Forum pediatrii praktycznej; (19) 2018, str. 48-54
5. M. Bogatko; Nowy gabinet stomatologiczny, nr 5 (104)2018:  str. 34-42
6. https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/nadzerki-i-owrzodzenia-wystepujace-w-jamie-ustnej-rozpoznanie-leczenie-profilaktyka-onkologiczna  (07.2020)
7. https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/dolegliwosci-blony-sluzowej-jamy-ustnej-najczesciej-wystepujace-u-dzieci-i-mlodziezy (07.2020)
8. https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/aftozy-i-inne-bolesne-uszkodzenia-blony-sluzowej-jamy-ustnej (07.2020)
9. Szymczak-Paluch M. i wsp. Dermatologia po dyplomie, 2017; 2: 13-19
10. Nowak M. Forum stomatologii praktycznej, marzec/kwiecień 2019:60-64

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.