Adopcja jest zwana inaczej przysposobieniem. Nazwa Adopcja pochodzi z języka łacińskiego „adoptio” i znaczy „usynowienie”. Poprzez adopcję rozumie się przyjęcie do rodziny osoby obcej. Między przysposobionym, a przysposabiającym powstaje stosunek podobny do pokrewieństwa.
Już w starożytnym Rzymie znano takie pojęcie. Adopcja miała tam jeden główny cel: Zachowanie ciągłości rodu. Osoby bezdzietne w Rzymie nie mogły piastować wyższych urzędów, płaciły również wyższe podatki niż osoby mające potomstwo. Adopcja niosła więc ze sobą wiele korzyści dla adoptującego. Przykładowo sam Juliusz Cezar adoptował Augusta.
W Polsce po raz pierwszy wprowadzono adopcję w XIII wieku. Niemcy również przejęli instytucję adopcji po Rzymianach. Przykładowo w Anglii wprowadzono instytucje adopcji dopiero w XIX wieku.
W Polsce proces adopcji regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), natomiast w Niemczech przepisy kodeksu cywilnego (BGB). W polskim prawie adopcja występuje pod nazwą przysposobienie, natomiast w niemieckim Annahme als Kind- co można przetłumaczyć jako przyjęcie jako dziecka. Adopcja polega na prawnym uznaniu biologicznie obcego dziecka za własne. Głównym i nadrzędnym celem adopcji jest zawsze dobro dziecka.
Rodzaje przysposobienia:
W Polskim Kodeksie istnieją trzy rodzaje przysposobienia dziecka:
1)Przysposobienie całkowite (nierozwiązywalne) jest zwane również anonimowym. Przysposobienie pełne to najdalej idąca postać przysposobienia. Adopcja ta charakteryzuje się tym, że dziecko jest związane z nową rodziną w sposób nierozerwalny. Dziecku nadaje się nową tożsamość, otrzymuje nowy akt urodzenia, a dotychczasowy nigdy nie podlega ujawnieniu. Przysposobienie całkowite możliwe jest tylko wtedy, gdy rodzice dziecka przed sądem opiekuńczym wyrażą zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości, bez wskazania osoby przysposabiającej, jest to tak zwana zgoda blankietowa. Zgoda taka jest wyrażana w stosunku do niemowląt. Ustawodawca wprowadził termin ograniczający wyrażenie zgody. Rodzice nie mogą wyrazić zgody przed upływem 6 tygodni od dnia urodzenia dziecka. Ma to na celu danie rodzicom czasu na dokładne przemyślenie takiej decyzji.
2)Przysposobienie pełne (rozwiązywalne) stanowi w polskim ustawodawstwie regułę. Przysposobiony staje się pełnoprawnym członkiem rodziny przysposabiającego. Nabywa wobec przysposabiającego i jego krewnych prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa, przykładowo prawo do dziedziczenia czy do alimentacji. Więzy prawne z jego dotychczasową rodziną ulegają całkowitemu zerwaniu. Rodzice biologiczni zostają pozbawieni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Nawet w przypadku śmierci obojga rodziców adopcyjnych nie ulega ona przywróceniu. Warto dodać, że przysposobienie pełne pozwala ustalić pierwotną tożsamość dziecka. Przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może domagać się ujawnienia jego rzeczywistego aktu urodzenia.
3)Przysposobienie niepełne powoduje powstanie stosunku rodzinnego tylko między przysposabianymi a przysposabiającym, nie rozciąga się na krewnych przysposabiającego. Forma ta rozciąga się również na zstępnych przysposabianego, a więc dzieci przysposobionego będą prawnie wnukami przysposabiającego. Cechą charakterystyczną tego rodzaju przysposobienia jest także to, że nie zrywa ono powiązań rodzinnych przysposobionego z krewnymi z rodziny biologicznej. Przysposobienie niepełne nie zmienia również w pełni aktu urodzenia dziecka. Jego nazwisko i rodzinne pochodzenie nie ulega utajnieniu, jedynie w skróconym akcie urodzenia wymienia się rodziców adoptujących jako rodziców dziecka.
W niemieckim kodeksie mamy nieco inną regulację dotyczącą przysposobienia. Tutaj mamy dwa typy przysposobieniadziecka niepełnoletniego i pełnoletniego.
1) Pierwsze z nich dotyczy dziecka niepełnoletniego, jak sama nazwa mówi. Biologiczni rodzice muszą wyrazić zgodę na przysposobienie, w związku z którym ustają wszystkie więzy prawne oraz pokrewieństwo z biologicznymi rodzicami. Rodzice nie mogą wyrazić zgody przed upływem 8 tygodni od dnia urodzenia dziecka. Ma to na celu danie rodzicom czasu na dokładne przemyślenie takiej decyzji. Adopcja ta na ogół jest nierozerwalna, oczywiście istnieją od tego wyjątki. W przypadku, gdy jednak dojdzie do rozwiązania stosunku przysposobienia to powracają dawne stosunki prawne wynikające z pokrewieństwa z rodzicami biologicznymi. Ojciec przysposabiający dziecko nie może zaprzeczyć ojcostwa, jeżeli wyraził zgodę na adopcję. Przysposabiający są traktowani, jako rodzice biologiczni. Dziecko zgodnie z prawem do znajomości własnego pochodzenia może żądać danych dotyczących jego biologicznych rodziców. W sytuacji, gdy dziecko zostało adoptowane, a rodzice adopcyjni dziecka wzbraniają się od podania danych rodziców biologicznych, dziecko ma możliwość po ukończeniu szesnastego roku życia wglądu do akt rejestracyjnych i do pierwotnego aktu urodzenia. Gdy dziecko nie ma ukończonych szesnastu lat, wówczas czynność ta wymaga zgody rodziców adopcyjnych.
2) Do adopcji pełnoletniego najczęściej dochodzi, gdy między przysposobionym a przysposabiającym już od dawna istniał stosunek rodzicielski. Również w tym przypadku, z ważnych powodów może dojść do rozwiązania przysposobienia. Warto dodać, że w przypadku adopcji pełnoletniego nie ustaje związek z rodziną biologiczną.
Różnice:
Podstawową różnicą między prawem polskim a niemieckim, jest fakt iż w Polsce można adoptować jedynie osobę małoletnią, czyli osobę, która nie ukończyła jeszcze 18 roku życia i nie wstąpiła w związek małżeński. Natomiast w Niemczech można adoptować również osoby pełnoletnie. W obu krajach przy adopcji dziecka rodzice nie mogą wyrazić zgody na przysposobienie przed upływem 6 tygodni w Polsce, a 8 tygodni w Niemczech od dnia urodzenia dziecka. Ma to na celu danie rodzicom czasu na dokładne przemyślenie takiej decyzji. Jeśli dziecko ukończyło w Polsce 13 lat, a w Niemczech 14 lat, wymagana jest jego zgoda do orzeczenia adopcji.
Adopcja jest możliwa, kiedy rodzice dziecka:
- nie żyją;
- zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej;
- wyrazili zgodę na przysposobienie dziecka; Ze względu na szczególne okoliczności sąd opiekuńczy może orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeśli ich odmowa zgody jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka.
- są ubezwłasnowolnieni.
Kto może adoptować?
Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech mogą adoptować dziecko małżeństwa i osoby samotne. Jednak trzeba przyznać, że największe szanse na adopcję mają małżeństwa bezdzietne i pełne rodziny. Argumentuje się to tym, iż pełna rodzina jest środowiskiem optymalnym dla dziecka. Osoby samotne, także mogą starać się o przysposobienie, jednak ich szanse są stosunkowo mniejsze. W Niemczech o wspólną adopcje mogą się ubiegać także osoby żyjące w nieformalnych związkach.
Jaki powinien być przyszły rodzic adopcyjny?
- posiadać pełną zdolność do czynności prawnych;
- być zdrowi psychicznie i fizycznie;
- być w odpowiednim wieku; W Niemczech przysposabiający musi mieć minimum 25 lat, natomiast jeżeli jest to adopcja przez oboje małżonków, to drugi z nich musi mieć przynajmniej 21 lat. W Polsce adopcji dokonać może osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, czyli taka która ukończyła 18 lat, a także osoba małoletnia, która zawarła związek małżeński.
- różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym też musi być odpowiednia; W Niemczech maksymalna różnica wieku między przysposabiającym, a przysposabianym wynosi 40 lat. W Polskich przepisach nie ma konkretnych wskazań, co do różnicy wieku. Przyjmuje się, że odpowiednia różnica wieku to taka, jaka zazwyczaj istnieje pomiędzy rodzicami i dziećmi.
- posiadać dobrą sytuację zawodową i finansową zapewniającą utrzymanie i wychowanie dziecka, przynajmniej jedno z rodziców powinno pracować.
- posiadać odpowiednie warunki mieszkaniowe;
- gwarantować właściwą opiekę i wychowanie;
- W Polsce wymaga się aby rodzice adopcyjni tworzyli stabilny i trwały związek małżeński, oparty na szacunku i miłości. Natomiast w Niemczech nie muszą być to osoby żyjące w związku małżeńskim. Wspólnie adoptować dziecko mogą tak zwani partnerzy życiowi, czyli osoby żyjące w konkubinacie. W Polsce nieformalne związki są traktowane przez ośrodek adopcyjny jak osoba samotna.
Statystyka w Niemczech
- 1993: 8.687 Adopcji
- 1996: 7.420 Adopcji
- 1999: 6.399 Adopcji
- 2002: 5.668 Adopcji
- 2004: 5.064 Adopcji
- 2005: 4.762 Adopcji
- 2006: 4.748 Adopcji
- 2007: 4.509 Adopcji
- 2008: 4.201 Adopcji
- 2009: 3.888 Adopcji
- 2010: 4.021 Adopcji
W Polsce nie ma dokładnych statystyk. Rocznie adoptowanych jest około 3000 dzieci, a dzieci zgłaszanych do adopcji jest dwa razy więcej.
Rodzice adopcyjni w Polsce czekają na adopcję od 3 do 4 lat. Okres oczekiwania na adopcję ma się zmienić od 2012 roku, kiedy to w Polsce mają wejść nowe przepisy ułatwiające adopcję.
W Niemczech dla porównania okres oczekiwania na adopcję trwa od 3 miesięcy do 2 lat.
