Zakupy w Internecie przez małoletnie dziecko (mające ukończone lat 13)

Zgodnie z polskim prawem, osoby, które ukończyły 13 lat, mają tzw. ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 Kodeksu cywilnego). Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości. Zasadą jest, iż pełnoletnim jest ten kto ukończył lat 18. Pełnoletniość małoletni może uzyskać przez zawarcie małżeństwa (za zgodą Sądu Rodzinnego).

Zdj. pixabay.com

Do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnej zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda czy też potwierdzenie tej czynności prawnej przez jej przedstawiciela ustawowego. Nadto, osoba ograniczona do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę, po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych (wraz z uzyskaniem pełnoletniości). Przedstawicielami ustawowymi małoletniego, są co do zasady rodzice sprawujący nad nim władzę rodzicielską. Nadto funkcję przedstawiciela ustawowego mogą sprawować ustanowieni przez Sąd Rodzinny opiekunowie, kuratorzy czy też osoby sprawujące pieczę zastępczą.

Od powyższej zasady istnieje wyjątek. W sytuacji gdy osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, nie będzie wymagana zgoda przedstawiciela ustawowego (art. 20 Kodeksu cywilnego).

Powyższe świadczy o tym, iż osoby, które mają ukończone 13 lat, mogą zawierać umowy, które charakteryzuje ich powszechność, niska wartość i prostota procedury transakcji np. zakupy spożywcze, zakup napojów, słodyczy w automatach, zakup przyborów szkolnych, prasy, książek, biletów autobusowych, biletów do kina itp. 
O charakterze takiej czynności prawnej może świadczyć wartość przedmiotu umowy, typowość jej występowania w stosunkach cywilnoprawnych, nieskomplikowane procedury jej zawierania czy wykonywania. Nie będą należały do takich umów umowy niecodzienne, okazjonalne, w których doszło do rozporządzenia znacznymi wartościami, niezwiązane z zaspokojeniem zwykłych potrzeb uprawnionego, umowy wymagające określonego rozeznania w szeroko rozumianym obrocie. Przyjmuje się, iż np. założenie elektronicznego konta pocztowego (e-mail), mimo iż jest darmowe, nie jest drobną sprawą życia codziennego.

Odnośnie zakupów w Internecie przez małoletnie dziecko, a więc umów sprzedaży, ich ważność należy rozpatrywać na gruncie omówionej powyżej definicji umowy zawieranej powszechnie, w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Punktem wyjściowym jest przede wszystkim regulamin danego sklepu internetowego. W tym dokumencie powinien zostać określony użytkownik serwisu, jego minimalny wiek. W przeciwnym razie (gdy nie określono minimalnego wieku kupującego), o ważności zawartej umowy sprzedaży będzie decydować charakter tej transakcji oraz jej wartość na gruncie omawianych uprzednio przepisów kodeksu cywilnego.

Serwisy sprzedażowe obecnie zabezpieczają się przed ryzykiem zawarcia umowy sprzedaży z osobą niepełnoletnią poprzez wymóg złożenia stosownego oświadczenia o pełnoletniości (podczas zakładania konta użytkownika) czy poprzez weryfikację wieku w dokumencie tożsamości np. podczas dostawy towaru przez kuriera. Inne stosowane ograniczenia to np. dzienny limit wartości transakcji stosowany w szczególności przez banki oferujące rachunki bankowe dla osób małoletnich, które ukończyły lat 13. Podobne ograniczenia odnośnie limitu wartości transakcji dokonywanych przez osoby małoletnie stosują internetowe serwisy sprzedażowe.

W sytuacji gdy osoba małoletnia zakupi produkt, którego wartość znacząco przekracza wartość własnego budżetu (kieszonkowe) oraz nie może być to traktowane jako drobna sprawa życia codziennego, rodzic czy też opiekun prawny może żądać unieważnienia umowy i zwrotu towaru. Natomiast w sytuacji gdy sklep internetowy stwierdzi, że zakupu np. kosztownego produktu dokonała osoba małoletnia (mająca ukończone lat 13) nie może odmówić wykonania tej umowy. Możliwym w takim układzie jest wyznaczenie przedstawicielowi ustawowemu terminu do potwierdzenia ww. umowy, a w razie braku potwierdzenia, sklep będzie zwolniony z wykonania umowy (zgodnie z art. 18 § 3 Kodeksu cywilnego).

Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. 2014, poz.827) umożliwia zwrot towaru w terminie 14 dni od dnia jego dostawy, bez konieczności podania przyczyn zwrotu. Rozwiązanie to z pewnością jest na korzyść przedstawicieli ustawowych osób małoletnich albowiem poza uprawnieniem wynikającym z omawianych uprzednio przepisów Kodeksu cywilnego, istnieje możliwość kontroli zakupów w Internecie dokonywanych przez podopiecznych i uniknięcie wygórowanych i nieplanowanych obciążeń finansowych.

Rodzice, opiekunowie prawni winni ustalić z ich podopiecznymi z jakich serwisów internetowych mogą korzystać. Dodatkowo zasadnym jest zainstalowanie na komputerze dziecka stosownego filtru, który uniemożliwi przeglądanie stron internetowych zawierających niestosowne treści (przeznaczone wyłącznie dla osób pełnoletnich). Zasadnym wydaje się również ustalenie np. miesięcznego budżetu, którego dziecko nie powinno przekraczać podczas dokonywania zakupów w Internecie.

                                                    Autor:

Adw. Maciej Kazimierz Osowicki